Hoofdstuk 1. Het Verhaal van La Florida

Het was het jaar 934 na de hidjra, mijn dertigste levensjaar, mijn vijfde jaar in slavernij – en ik bevond me aan de uiterste grens van de bekende wereld. Ik liep achter señor Dorantes aan door een weelderig groen oord dat hij en de andere Castilianen La Florida noemden. Ik weet niet hoe mijn volk het noemt. In de periode dat ik uit Azemmur vertrok, schonken de stadsomroepers weinig aandacht aan berichten uit dit land; zij vertelden over de hongersnood, de recente aardbeving en de opstanden in het zuiden van Barbarije. Maar ik kan me indenken dat mijn volk, overeenkomstig onze naamgevingstradities, het simpelweg het Land van de Indianen zou noemen. De indianen zelf moeten er ook een naam voor hebben gehad, al wist noch señor Dorantes, noch een van de andere expeditieleden hoe die luidde.
Señor Dorantes had me verteld dat La Florida een groot eiland was, groter dan Castilië zelf, en dat het zich van de kust waar we waren geland helemaal uitstrekte tot aan de Vredige Zee. Van de ene oceaan naar de andere, zo omschreef hij het. Dit hele gebied, zei hij, zou vanaf heden worden bestuurd door Pánfilo de Narváez, de gezagvoerder van de armada. Het kwam mij onwaarschijnlijk, of op zijn minst merkwaardig voor dat de Spaanse koning zijn onderdaan zou laten heersen over een territorium dat groter was dan het zijne, maar die mening hield ik uiteraard voor me.

We trokken noordwaarts, naar het koninkrijk Apalache. Señor Narváez had erover gehoord van de indianen die hij vlak na de landing op de kust van La Florida gevangen had genomen. Hoewel ik er niet zelf voor had gekozen om hierheen te komen, was het een opluchting geweest om van boord te kunnen, want de reis over de Zee van Mist en Duisternis was gepaard gegaan met alle ellende die bij zo’n overtocht te verwachten valt: muf scheepsbeschuit, troebel water, smerige latrines. Doordat we zo dicht op elkaar zaten, raakten passagiers en bemanning nog kregeliger, en bijna elke dag laaiden er wel ergens ruzies op. Maar het ergst was de stank: de beklijvende lucht van ongewassen mensen, in combinatie met de rooklucht van de vuurkorven en de walm van paardenvijgen en kippenstront die ondanks de dagelijkse schoonmaakbeurt om de dierenhokken hing – een giftige mengeling die zich aan je opdrong zodra je in het ruim kwam.
Ik was ook nieuwsgierig geworden naar dit land, omdat ik van mijn meester en diens vrienden zo veel verhalen over de indianen had gehoord – of eigenlijk had afgeluisterd. Ze zeiden dat de indianen een rode huid hadden en geen oogleden; het waren heidenen die mensen offerden en boosaardig uitziende goden aanbaden, ze dronken mysterieuze brouwsels waarvan ze visioenen kregen en liepen spiernaakt rond, zelfs de vrouwen – iets wat mij zo ongeloofwaardig voorkwam dat ik het zonder meer had afgedaan als een fabeltje. En toch was mijn nieuwsgierigheid geprikkeld. La Florida was voor mij niet meer zomaar een bestemming, maar een land van pure magie dat uitsluitend kon bestaan in de verbeelding van de rondtrekkende verhalenvertellers in de souqs van Barbarije. Die uitwerking had de reis over de Zee van Mist en Duisternis op de menselijke geest, ook al was die reis niet zelfverkozen. Langzaam maar zeker werd men aangestoken door andermans ambities. Per schip werd een klein groepje officieren en soldaten aangewezen dat daadwerkelijk aan land mocht. Als kapitein van de Gracia de Dios wees señor Dorantes twintig mannen aan – onder wie deze dienaar Gods, Mustafa ibn Muhammad – die met een van de roeiboten naar het strand voeren. Mijn meester stond op de voorplecht, met de ene hand op zijn heup, de andere rustend op de pommel van zijn degen, een houding die zijn begeerte naar de schatten van de nieuwe wereld zo volmaakt weerspiegelde dat het leek alsof hij voor een onzichtbare beeldhouwer poseerde.

Het was een mooie lenteochtend; de hemel was zorgeloos blauw en het water helder. Vanaf het strand trok onze stoet langzaam naar een vissersdorp dat een matroos vanuit het kraaiennest had zien liggen, op ongeveer een kruisboogschot landinwaarts. Het eerste wat me opviel was de stilte die ons omringde. Nee, stilte is niet het juiste woord. Er waren immers golven te horen en er ritselde een briesje door de palmbomen. Onderweg kwamen nieuwsgierige zeemeeuwen even naar ons kijken om dan weer met klapperende vleugels weg te vliegen. Maar ik voelde dat er iets wezenlijks was weggevallen.
Het dorp bestond uit een stuk of tien hutten, gebouwd van houten palen die waren bedekt met palmbladeren. Ze stonden in een wijde cirkel met steeds genoeg tussenruimte voor een stookplaats en voedselvoorraden. De vuurkuilen langs de rand van de open plek lagen vol met verse houtblokken en aan een rek hingen drie gevilde herten waar het bloed nog uit druppelde, maar het dorp was uitgestorven. Toch gaf de gouverneur het bevel om alles te doorzoeken. In de hutten vonden de soldaten niet alleen kook- en schoonmaakgerei, maar ook dierenhuiden en pelzen, gedroogde vis, repen vlees en grote hoeveelheden zonnebloempitten, noten en vruchten. Ze pakten dadelijk alles wat ze pakken konden, omklemden angstvallig hun gestolen waar en ruilden die onderling tegen spullen die ze liever wilden hebben. Hoewel ik niet meedeed en dus niets te verhandelen had, werd ik vervuld van schaamte: ik was niet alleen ongewild getuige van deze diefstal, maar ook medeplichtig omdat ik er niets tegen kon beginnen.
Toen ik met mijn meester bij een van de hutten stond, viel mijn oog op een stapel visnetten. Ik tilde er een op om de bijzondere knooptechniek nader te bekijken, en op dat moment zag ik een merkwaardig kiezeltje liggen. Eerst dacht ik dat het een ankergewichtje was, maar aan de netten zaten gladde stenen die er heel anders uitzagen dan dit gele, ruwe exemplaar. Daarna dacht ik dat het kinderspeelgoed was, want het zag eruit alsof het bij een knikkerverzameling hoorde of uit een rammelaar kwam; misschien was het per ongeluk tussen die netten terechtgekomen.
Toen ik het naar het licht ophield om het beter te kunnen bekijken, kreeg señor Dorantes mij in het oog.
Estebanico, zei mijn meester. Wat heb je daar?
Estebanico was de naam die de Castilianen me hadden gegeven toen ze me kochten van een Portugese handelaar – een reeks vreemde klanken die nog steeds pijn deed aan mijn oren. Toen ik in de slavernij belandde, moest ik niet alleen mijn vrijheid opgeven, maar ook de naam die mijn vader en moeder voor me hadden gekozen. Een naam is iets dierbaars: hij draagt een taal in zich mee, een geschiedenis, tradities, een bepaalde kijk op de wereld. Met die naam verloor ik ook mijn verbondenheid met al die aspecten. Ik heb me dan ook nooit aan het gevoel kunnen onttrekken dat deze Estebanico was ontsproten aan de verbeelding van de Castilianen en dat hij heel ver afstond van de persoon die ik werkelijk was. Mijn meester griste de kiezel uit mijn hand. Wat is dit? vroeg hij.
Niets bijzonders, señor.
Niets bijzonders?
Gewoon een steentje.
Eens kijken. Hij krabde met zijn nagel over de kiezel, en onder het vuil kwam een nog feller geel vandaan. Mijn meester was nieuwsgierig van aard en zat altijd vol vragen. Misschien dat hij daarom had besloten zijn gerieflijke landhuis in Béjar del Castañar te verlaten en een fortuin te vergaren in onbekende contreien. Ik kon hem zijn fascinatie voor de nieuwe wereld niet kwalijk nemen, maar benijdde hem wel om de manier waarop hij over zijn geboortegrond sprak – altijd met de verwachting glorieus te zullen terugkeren.
Niets bijzonders, zei ik nog een keer.
Dat weet ik zo net nog niet.
Het zal wel pyriet zijn.
Maar het zou ook goud kunnen zijn. Hij draaide de kiezel om en om, niet wetend wat hem te doen stond. Plotseling nam hij een besluit en rende naar señor Narváez, die op de dorpsplaats stond te wachten tot zijn mannen klaar waren met hun doorzoeking. Don Pánfilo! riep mijn meester, don Pánfilo!