Het duurde precies vijf weken, maar nu heeft dan ook het oudste weekblad van Nederland, De Groene Amsterdammer, een artikel over Salman Rushdie gepubliceerd naar aanleiding van de aanslag van vorige maand. We snappen nu ook waarom het zo lang duurde. Schrijver en Groene-redacteur, tegenwoordig adjunct-hoofdredacteur, Joost de Vries, schreef een lang en grondig essay over het leven én werk van Rushdie. Het is een knap artikel waarin De Vries schrijft over de ontwikkeling van Rushdie van adolescent uit India tot internationaal gevierd Engelse schrijver, diens romans plaatst in deze ontwikkeling en natuurlijk ook uitgebreid stil staat bij de fatwa en alle gevolgen hiervan voor Rushdie’s leven tot en met de moordaanslag van 12 augustus. De Vries was ten tijde van de fatwa tegen Rushdie een jaar of tien oud, mogelijk had hij de afgelopen maand ook nodig om een aantal boeken van Rushdie te lezen dan wel te herlezen. Maar het resultaat mag er zijn.

De Vries laat zien waarom Rushdie zo’n belangrijke schrijver is. Over De duivelsverzen: “Bij Rushdie is een verhaal nooit alleen een verhaal – het is een wereld. Dus het verhaal van de duivelsverzen is het verhaal van een stad in beweging, van een volk op drift, dat hink-stap-sprong een nieuw geloof en bijbehorende cultuur uitvindt.” Over Middernachtskinderen: “Ondanks alles is het een chronisch vrolijk boek, en het is niet moeilijk te zien waarom het een doorbraak voor postkoloniale literatuur betekende: Middernachtskinderen buigt niet naar het Westen toe, is niet geschreven voor een Europees publiek. Ja, Rushdie verwijst eindeloos naar Hollywood-films en klassieke Europese romans, maar die doen in Saleems spraakwaterval niet onder voor de verwijzingen naar de koran, naar 1001 nachten, de hindoe-legendes en Bollywood-meezingers. Alles bestaat naast elkaar, zonder hiërarchie.”

De Vries beschrijft ook de toenemende kritiek op de boeken van Rushdie van de laatste jaren. “Waar Rushdies romans voorheen nog in al hun fantasie een solide basis hadden in de Indiase geschiedenis of in de ervaringen van migranten, leken de nieuwere boeken die basis op te geven voor een eindeloze stroom popcultuur, magie en celebritycultuur. Het realisme was weg. Toen hij met zijn recentste roman Quichot (2019) nog weer eens de shortlist van de Booker haalde was de reactie op veel plekken verbaasd: hè, Rushdie op de shortlist? Hij? Wat ouderwets!”

De Vries besluit: “Langzaam een beetje achterhaald worden – waarschijnlijk had Rushdie daar op 15 februari 1989 wel voor getekend. En hij leek die rustige oude dag te krijgen, tot afgelopen maand een extremist hem besprong en verminkte. Pardoes was die iconische status terug. Kijk niet gek op als Rushdie volgende maand de Nobelprijs krijgt.”

Lees hier het hele artikel.

–

Roeland Dobbelaer