Het destructieve leed van Charles Bukowski (copy)

Essay

‘A laureate of American low life.’ Zo vat opinieblad Time het werk van Charles Bukowski (1920-1994) op. Andere recensenten noemen het hilarisch en tegelijkertijd onnoemelijk triest. A-literair, chaotisch zelfs. De romans van Charles Bukowski werden lang door universiteiten genegeerd. Want of je nu Post Office, Factotum of Tales of Ordinairy Madness leest, je krijgt altijd ongekuiste variaties op het wanstaltige leven van Bukowski zelf.

Er is veel over Bukowski bekend. Zijn vader zet de toon van zijn bestaan, door hem als kind (zo’n drie keer per week) voor ieder wissewasje mentaal en lichamelijk af te tuigen. Meestal met de scheerriem. Moeder kijkt onverschillig toe. Als volwassene omarmt Bukowski die verschrikking. Naar eigen zeggen omdat het doorstaan van onverdiende pijn hem als schrijver heeft gevormd. Je vraagt je direct af: onverdiende pijn? Ziet Bukowski niet dat er voor mentale en lichamelijke mishandeling überhaupt geen rechtvaardiging bestaat? Kennelijk niet, en zelf is hij er ook niet vies van. Hij ziet eigenlijk maar één remedie: veel en onafgebroken drinken.

De auteur Bukowski schrijft niet: hij scheldt en tiert op de pagina’s. Komma’s uit het lood, dan wel hoofdletters, dan weer niet. Wat je leest is desondanks intelligent en waarachtig, en daarin ligt zijn talent. Zijn eeuwige hoofdpersonage en (weinig veranderde) alter-ego Henry Chinaski is een non-conformist. Als iemand – ongeacht wie – tegen hem zegt: het moet linksom, dan gaat Chinaski rechtsom. 

Een baan houdt hij vaak maar één dag, behalve zijn betrekking bij de US Mail, die hij tien jaar weet te houden en waar zijn debuutroman Post Office over gaat. De drama’s die Bukowski/Chinaski over zichzelf afroept eindigen altijd met geweld, zonder onderbouwing over wat er nu mis gaat. Soms legt hij het uit: ‘In deze wereld moet iedereen iets worden of zijn: pastoor, schoenmaker, kantoorklerk…’ Daar vecht hij tegen. Toch, als we door dat dunne wereldbeklag prikken, zien we de Bukowski die van zijn vader leert dat hij niks waard is helder voor ons, en blijkt uit zijn keuzes vooral dat hij die vader tot in zijn diepste wezen gelooft.

Via Henry Chinaski maken we daarom kennis met de zinloosheid van Bukowski’s rebellie. Het leidt nergens toe. Behalve tot een eindeloze cirkel van afgang en zelfdestructie, waarmee Bukowski demonstreert dat hij de leerweg die zijn vader met hem insloeg zelf hervat: Prima, ik ben waardeloos. Je hoeft me niet meer te slopen, ik sloop mezelf wel. Geen held of zelfs maar een antiheld, alleen een voortzetting van aangeleerde machteloosheid en geweld.

Bukowski ziet ook dit niet. Hij portretteert zichzelf schaamteloos als een moderne, deerniswekkende Don Quichot, of een David die Goliath te lijf gaat. Recensenten trappen erin. Dat komt omdat zijn antagonist, bijvoorbeeld zijn Supervisor Jonstone in Post Office, echt een onhebbelijke treiteraar is. Als ‘The Stone’ – zoals Chinaski hem noemt – hem continu onmogelijke postroutes geeft en Chinaski daarom te laat op het distributiecentrum terugkomt, typt Jonstone steeds een ‘write up’ tegen hem. Waarschuwingen die in zijn dossier gaan. Chinaski weet het: ‘The Stone’ kan hem elk moment ontslaan en oefent zo zijn onevenredige machtspositie uit. Je snapt het en sympathiseert. Dat Chinaski elke dag met een verziekt humeur en een zware kater binnenkomt, moet je omwille van de geijkte opvatting over goed en kwaad dan wel willen vergeten.